Stopa procentowa - wynagrodzenie jakie przysługuje właścicielowi kapitału z tytułu użyczenia go danemu podmiotowi na określony czasu. Rozróżnia się stopę procentową nominalną oraz realną stopę procentową. O wysokości stóp procentowych w Polsce decyduje Rada Polityki Pieniężnej, która wyodrębnia cztery główne stopy procentowe: referencyjną, lombardową, depozytową oraz redyskontową. Na wysokość rynkowej stopy procentowej wpływają czynniki takie jak prognoza inflacji, relacja podaży i popytu na pieniądz, a także kierunek polityki banku centralnego.
Stopy procentowe – co to?
Stopa procentowa to jeden z kluczowych wskaźników w ekonomii i finansach. Określa koszt kapitału, czyli cenę, jaką trzeba zapłacić za pożyczenie pieniędzy lub jaką można otrzymać za ich udostępnienie. W praktyce oznacza to, że stopa procentowa wpływa na oprocentowanie kredytów i depozytów, a w szerszym ujęciu także na decyzje inwestycyjne i oszczędnościowe.
Zmiana stóp procentowych to narzędzie polityki monetarnej, które wykorzystywane jest przez banki centralne do regulacji poziom inflacji i stabilność waluty. Obniżenie stóp procentowych ma na celu pobudzenie gospodarki poprzez zwiększenie dostępności taniego kredytu, natomiast ich podwyższenie zazwyczaj prowadzi do zahamowania wzrostu inflacji. W skrajnych przypadkach niewłaściwa polityka stóp procentowych może prowadzić do poważnych konsekwencji gospodarczych, takich jak recesja lub dewaluacja waluty, która osłabia jej wartość w stosunku do innych walut.
W zależności od kontekstu wyróżnia się różne rodzaje stóp procentowych, m.in.:
- stopa referencyjna – wyznacza minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzynarodowym,
- stopa depozytowa – określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa minimalne oprocentowanie na rynku;
- stopa lombardowa – stosuje się ją przy kredytach lombardowych, które udzielane są bankom komercyjnym przez bank centralny,
- stopa redyskontowa – odnosi się do ceny, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych.
Stopy procentowe są więc jednym z podstawowych mechanizmów regulujących funkcjonowanie rynku finansowego i mają bezpośredni wpływ na sytuację gospodarczą danego kraju.
Stopa procentowa wyrażana jest w dwóch podstawowych ujęciach:
- stopa procentowa nominalna,
- realna stopa procentowa.
Co to jest stopa procentowa nominalna?
Jest to oficjalne oprocentowanie kredytów, depozytów i obligacji, podawane przez bank centralny, banki i instytucje finansowe. Wskaźnik ten nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie.
Czym jest realna stopa procentowa?
Realna stopa procentowa uwzględnia poziom inflacji, czyli spadek siły nabywczej pieniądza. Wskaźnik ten określa faktyczne zyski lub koszty po uwzględnieniu zmian cen w gospodarce.
Zależności między nominalną a realną stopą procentową możemy wyrazić za pomocą tzw. równania Fishera:
r = R – i, gdzie:
r – stopa procentowa realna,
R – stopa procentowa nominalna,
i - stopa inflacji.
Uwzględnienie różnicy między nominalną a realną stopą procentową jest kluczowe przy podejmowaniu decyzji finansowych, zwłaszcza w okresach wysokiej inflacji.
Kto ustala stopy procentowe?
Stopy procentowe są ustalane przez bank centralny danego kraju, który odpowiada za politykę monetarną i nadzoruje stabilność systemu finansowego. W Polsce obowiązek podejmowania decyzji związanych z wysokością stóp procentowych spoczywa na Radzie Polityki Pieniężnej (RPP), działającej w ramach Narodowego Banku Polskiego (NBP). RPP analizuje sytuację gospodarczą, poziom inflacji, wzrost gospodarczy oraz inne czynniki ekonomiczne i na tej podstawie decyduje o zmianie stóp procentowych.
Jaka jest stopa procentowa?
Wysokość stopy procentowej jest zmienna i zależy od sytuacji gospodarczej, polityki banku centralnego oraz globalnych trendów finansowych. W Polsce główną stopą referencyjną jest stopa NBP, która określa koszt podstawowych operacji refinansowych banku centralnego.
Stopa procentowa może mieć charakter stały lub zmienny. W przypadku kredytów hipotecznych oprocentowanie może być uzależnione od wskaźników rynkowych, co oznacza, że jego wysokość może się zmieniać w zależności od decyzji banku centralnego i sytuacji gospodarczej.
W ostatnich latach stopy procentowe w Polsce ulegały znacznym zmianom. Na przykład w 2020 roku Rada Polityki Pieniężnej kilkukrotnie obniżyła stopy procentowe, co było odpowiedzią na wybuch pandemii COVID-19. W wyniku tego, w maju 2020 roku stopa referencyjna w Polsce osiągnęła historycznie niski poziom – 0,1%. Jednak w obliczu rosnącej inflacji w październiku 2021 roku RPP rozpoczęła cykl podwyżek stóp procentowych. We wrześniu 2022 roku stopa referencyjna wyniosła 6,75%. Proces ten zakończył się w 2023 roku, kiedy to stopy referencyjne zostały ustalone na poziomie 5,75%. Od tego momentu stopy procentowe pozostają na niezmienionym poziomie i wynoszą odpowiednio (stan na luty 2025):
- stopa referencyjna – 5,75%,
- stopa lombardowa - 6,25%,
- stopa depozytowa – 5,25%,
- stopa redyskontowa - 5,8%.
Podsumowanie: Czym są stopy procentowe?
Co to są stopy procentowe? Według definicji jest to wynagrodzenie, jakie przysługuje właścicielowi kapitału z tytułu użyczenia go danemu podmiotowi na określony czasu. Stopy procentowe są jednym z kluczowych narzędzi regulujących gospodarkę. Ustalane przez banki centralne, wpływają na koszt kredytów, oprocentowanie depozytów oraz dynamikę wzrostu gospodarczego. Ich poziom jest zmienny i zależy od aktualnej sytuacji ekonomicznej. W czasach wysokiej inflacji banki podnoszą stopy procentowe, by ograniczyć wzrost cen, natomiast w okresach spowolnienia gospodarczego mogą je obniżać, by pobudzić konsumpcję i inwestycje. Monitorowanie stóp procentowych oraz ich wpływu na rynki finansowe jest niezwykle istotne dla inwestorów, kredytobiorców i wszystkich uczestników rynku.
Źródła: