STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej) to narzędzie umożliwiające przetwarzanie danych, które przekazywane są przez instytucje bankowe i SKOK-i. Służy ono do przeprowadzenia analizy ryzyka wyłudzeń skarbowych, jakie dokonywane są z wykorzystaniem sektora finansowego.
STIR – co to znaczy?
STIR, czyli System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej, to narzędzie stworzone w celu monitorowania i analizy przepływów finansowych na rachunkach bankowych przedsiębiorców. Głównym celem jego funkcjonowania jest przeciwdziałanie wyłudzeniom skarbowym, zwłaszcza w zakresie podatku VAT, z wykorzystaniem sektora bankowego, poprzez wykrywanie nieprawidłowości w obrocie gospodarczym. W praktyce STIR ma automatycznie wykrywać podejrzane transakcje.
Działanie systemu STIR opiera się na wymianie informacji pomiędzy instytucjami finansowymi a Krajową Administracją Skarbową. W praktyce system STIR analizuje ruch na kontach w czasie rzeczywistym, a odpowiednio zaprojektowany algorytm wyłapuje nieprawidłowości. Dzięki temu KAS może reagować błyskawicznie, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa podatkowego, takiego jak m.in. wyłudzenie podatku VAT czy pranie brudnych pieniędzy w ramach zorganizowanej działalności przestępczej. W takim przypadku istnieje możliwość zablokowania rachunku bankowego na 72 godziny, przy czym czas ten może zostać wydłużony nawet do 3 miesięcy. Co ważne, do okresu 72-godzinnej blokady nie zalicza się sobót, niedziel oraz świąt, które są dniami ustawowo wolnymi od pracy. KAS może zablokować wyłącznie konta firmowe, nie ma natomiast uprawnień do blokowania kont prywatnych.
System STIR został wprowadzony w Polsce w styczniu 2018 roku na podstawie ustawy z dnia 24 listopada 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywania sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. STIR stanowi narzędzie wspomagające funkcjonowanie KAS i jest częścią szerszych działań mających na celu uszczelnienie systemu podatkowego.
System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej
Banki i SKOK-i przekazują do STIR dane o transakcjach przeprowadzanych przez przedsiębiorców. Na ich podstawie tworzone są analizy ryzyka. Dane, poddawane tym analizom, to informacje o kontach otwieranych i prowadzonych przez podmioty kwalifikowane oraz dzienne zestawienia transakcji zachodzących na tych rachunkach. Z kolei do podmiotów kwalifikowanych zalicza się:
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
- osoby prawne,
- jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawną.
Dzięki wykorzystaniu zaawansowanych algorytmów i metod analitycznych system jest w stanie wykrywać podejrzane wzorce zachowań, które mogą wskazywać na działalność przestępczą.
Główne zadania STIR obejmują:
- Monitorowanie przepływów pieniężnych – system analizuje transakcje firmowe, identyfikując nietypowe lub podejrzane operacje finansowe, takie jak np. dokonywanie w krótkich odstępach czasu wielu przelewów i przelewów zwrotnych pomiędzy tymi samymi podmiotami.
- Ocena ryzyka podatkowego – algorytmy STIR przypisują przedsiębiorstwom określone poziomy ryzyka na podstawie analizy ich działalności finansowej.
- Automatyczne zgłaszanie podejrzanych transakcji – jeśli system wykryje nieprawidłowości, przekazuje informacje do KAS, która może podjąć dalsze działania.
- Blokada rachunków bankowych – w przypadku wykrycia wysokiego ryzyka związanego z oszustwami podatkowymi, system może doprowadzić do tymczasowego zablokowania konta bankowego przedsiębiorcy, aby zapobiec dalszym nadużyciom. Taka blokada zarządzana jest przez Szefa KAS. Postanowienie o wydaniu blokady i czasie jej trwania przekazywane jest do banku lub SKOK-u, a także do prokuratury oraz urzędu skarbowego i urzędu celno-skarbowego. Taka blokada konta uniemożliwia korzystanie ze zgromadzonych na nim pieniędzy. Jednym z wyjątków jest pobieranie środków niezbędnych do wypłacenia pensji, które to naliczane są na podstawie umów o pracę zawartych min. 3 miesiące przed nałożeniem blokady.
System STIR istotnie wpłynął na działalność firm oraz instytucji finansowych. Banki i SKOK-i zostały zobowiązane do monitorowania transakcji swoich klientów oraz przekazywania informacji do KAS. Dzięki temu organy skarbowe mają większą kontrolę nad działalnością przedsiębiorstw i mogą szybciej reagować na potencjalne zagrożenia związane z wyłudzeniami podatkowymi.
Wprowadzenie STIR przyniosło wymierne korzyści w zakresie uszczelnienia systemu podatkowego, jednak wywołało także kontrowersje. Przedsiębiorcy często obawiają się, że ich konta mogą zostać niesłusznie zablokowane, co może prowadzić do poważnych problemów z płynnością finansową. Ponadto, niektórzy eksperci zwracają uwagę na ryzyko nadmiernej inwigilacji transakcji firmowych i potencjalne nadużycia w stosowaniu systemu.
Podsumowanie: System STIR – co to jest?
Co to jest STIR? To System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej. System ten stanowi narzędzie wykorzystywane przez KAS i zostało stworzone z myślą o zwalczaniu wyłudzeń skarbowych z wykorzystaniem sektora bankowego. STIR analizuje dane transakcyjne z banków i SKOK-ów, identyfikując firmy, które mogą być zaangażowane w nielegalne działania finansowe. W przypadku wykrycia podejrzanych operacji STIR może doprowadzić do czasowej blokady rachunków bankowych przedsiębiorców. Od 2018 roku STIR jest kluczowym elementem polskiego systemu finansowego, który znacząco wpłynął na sposób monitorowania przepływów pieniężnych. Jego działanie przyczyniło się do zwiększenia skuteczności organów skarbowych w walce z oszustwami.