Co to jest krótka sprzedaż?
Sprzedaż krótka, nazywana także shortem, to zaawansowana technika inwestycyjna, która charakteryzuje się tym, że inwestor zarabia, gdy ceny papierów wartościowych spadają. Jak to możliwe? Po prostu inwestor sprzedaje akcje lub inne instrumenty finansowe, których nie jest właścicielem w momencie zawierania takiej transakcji. W praktyce oznacza to sprzedaż papierów wartościowych, które inwestor pożycza, w celu ich późniejszej dostawy np. przy rozrachunku. Dodajmy, że sprzedaż krótka możliwa jest dzięki dwudniowemu cyklowi rozliczania transakcji z wykorzystaniem akcji i obligacji skarbowych.
A skąd pochodzą te papiery wartościowe, którymi obracamy w przypadku sprzedaży krótkiej, skoro inwestor nie jest ich właścicielem? Najczęściej pożyczkodawcami są:
- domy maklerskie,
- banki powiernicze lub fundusze inwestycyjne,
- fundusze emerytalne,
- zagraniczni inwestorzy.
Na czym polega krótka sprzedaż?
Idea krótkiej sprzedaży opiera się na przekonaniu, że cena danego instrumentu finansowego spadnie w przyszłości. Gdy zachodzi taka przesłanka, inwestor może zdecydować się na taką transakcję, czyli wypożyczyć papiery wartościowe od brokera i sprzedać je na rynku. Następnie, gdy cena tych papierów wartościowych zacznie spadać, inwestor może je odkupić po niższej cenie, a następnie zwrócić je brokerowi. W tym przypadku zysk brutto inwestora wynika z różnicy między wartością otrzymaną ze sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych a kwotą zapłaconą za ich zakup. Z kolei zysk netto uzyskamy po odjęciu od zysku brutto opłat za otrzymanie pożyczki od pożyczkodawcy oraz prowizji biura maklerskiego.
Krótka sprzedaż — przykład
Aby jeszcze lepiej zrozumieć, na czym polega zarabianie na krótkiej sprzedaży, przyjrzyjmy się następującemu przykładowi. Załóżmy, że cena akcji spółki Y kosztuje 500 zł. Inwestor decyduje się pożyczyć od obecnego właściciela 100 akcji takiej spółki, a następnie sprzedaje je po obowiązującej cenie. W takim przypadku jego zysk ze sprzedaży wynosi 50 000 zł (100 akcji po 500 zł). Następnie, gdy cena akcji spadnie np. do 300 zł, inwestor odkupuje je, płacąc za zakup 30 000 zł (100 akcji po 300 zł). Odkupione akcje inwestor zwraca pożyczkodawcy. W tym przypadku zysk brutto inwestora wyniósł 20 000 zł (50 000 – 30 0000 zł), pomimo tego, że cena akcji spadła. Oczywiście od tej kwoty inwestor musi zapłacić prowizję na rzecz domu maklerskiego, za pośrednictwem którego przeprowadzał te transakcje, a także pokryć koszty pożyczki. Niemniej, jeśli inwestor w odpowiednim momencie sprzedał i kupił akcje, to na całej transakcji wyszedł na plus.
A co się stanie, jeśli wbrew oczekiwaniom inwestora cena papierów wartościowych wzrośnie, zamiast spadać? Wówczas inwestor ponosi stratę. Jest to ryzyko, jakie ponosi się w wielu rodzajach inwestycji. Niemniej krótka sprzedaż nie jest zalecana, gdy:
- przyszłość danej spółki wydaje się optymistyczna,
- niedawno ceny akcji danej spółki silnie spadły,
- mamy do czynienia z hossą na rynku,
- podejrzewasz, że akcje danej spółki to spekulacja.
Powyższe przesłanki wskazują, że cena akcji danej spółki będzie w najbliższym czasie rosnąć, a nie maleć, zatem krótka sprzedaż będzie nieopłacalna.
A kiedy warto podjąć ryzyko krótkiej sprzedaży? Oto kilka takich sytuacji:
- cały rynek traci – gdy wycena wielu akcji idzie w dół,
- inni inwestorzy grają na stratę – nie zawsze jest to wiarygodna przesłanka, ale gdy wielu inwestorów zaczyna shortować na akcjach danej spółki, może być to znak, że warto także zdecydować się na krótką sprzedaż,
- gdy dana spółka ma złą passę – jeśli cena akcji danej spółki przez dłuższy czas utrzymuje się na niskim poziomie, można zagrać na utrzymanie tego trendu. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że w pewnym momencie ceny akcji takiej spółki zaczną rosnąć.
- gdy pojawiają się fakty, świadczące o potencjalnym spadku ceny – ceny akcji zazwyczaj spadają w określonych okolicznościach, takich jak złe wyniki finansowe, wypuszczenie na rynek nieudanego produktu czy nieudane inwestycje samej spółki. Jeśli zajdą takie okoliczności, krótka sprzedaż może okazać się opłacalna.
Zakaz krótkiej sprzedaży
Choć krótka sprzedaż może zapewnić inwestorowi spore zyski, to jednak może wpływać na duże spadki wartości akcji. Z tego względu niektóre banki i instytucje finansowe wprowadziły zakaz krótkiej sprzedaży lub różne środki ostrożności. Na przykład w Polsce przedmiotem krótkiej sprzedaży mogą być wyłącznie papiery wartościowe, które są wpisane na listę opublikowaną przez GPW. Muszą być to akcje, które wchodzą w skład WIG20 lub akcje, które biorą udział w tzw. rankingu płynności. W tym drugim przypadku akcje muszą spełniać jeszcze następujące kryteria:
- wartość akcji w wolnym obrocie wynosi minimum 300 mln zł na dzień rankingu płynności akcji, oraz
- w okresie ostatnich 6 miesięcy średnia dzienna wartość w wolnym obrocie wynosiła minimum 2 mln zł na dzień rankingu płynności akcji, lub
- akcje, których wartość w wolnym obrocie w dniu ich pierwszego notowania stanowiła minimum 1% wartości akcji w wolnym obrocie wszystkich spółek, które uczestniczą w rankingu płynności akcji, ale biorąc pod uwagę to kryterium, akcje mogą być przedmiotem krótkiej sprzedaży tylko w okresie 6 miesięcy od dnia ich pierwszego notowania, lub
- papiery wartościowe są emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski.
Podsumowanie: Krótka sprzedaż – co to?
Sprzedaż krótka to zaawansowana strategia inwestycyjna, która umożliwia inwestorom zarabianie na spadających cenach akcji lub innych instrumentów finansowych. Jednakże jest to również ryzykowna strategia, która może prowadzić do znacznych strat, jeśli cena instrumentu wrośnie. Zakaz sprzedaży krótkiej może być stosowany w celu ochrony stabilności rynku finansowego w sytuacjach kryzysowych. Warto zawsze dokładnie zrozumieć ryzyka związane z tą strategią przed jej zastosowaniem.