Narodowy Fundusz Inwestycyjny (NFI) to specyficzny fundusz inwestycyjny, który powstał w Polsce w latach 90. XX wieku w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji. Była to inicjatywa rządu, która miała na celu dostosowanie własności przedsiębiorstw państwowych do zasad gospodarki rynkowej. W ten oto sposób powstało 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, a każdy z nich zarządzał określonym pakietem przedsiębiorstw, które zostały mu przepisane. Oznaczało to, że NFI pełniły funkcję funduszów inwestycyjnych, a ich celem było zwiększanie efektywności przedsiębiorstw, modernizowanie struktury zarządzania oraz przygotowanie do działania w warunkach rynkowych.
Co to jest Narodowy Fundusz Inwestycyjny (NFI)?
Narodowy Fundusz Inwestycyjny utworzono w 1995 roku na mocy ustawy o Narodowym Funduszy Inwestycyjnym (Dz.U. z 1993 r. nr 44, poz. 202) oraz Kodeksu spółek handlowych. Ustawa, na mocy której Skarb Państwa utworzył fundusz w formie spółki akcyjnej, wygasła z dniem 1 stycznia 2013 roku. NFI tworzone było przez 15 narodowych funduszy inwestycyjnych typu zamkniętego, które stanowiły element Programu Powszechnej Prywatyzacji. W ramach tego programu ponad 500 przedsiębiorstw zostało podzielonych pomiędzy następujące NFI:
- 1 Pierwszy Narodowy Fundusz Inwestycyjny
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Krezus (wcześniej: Drugi Narodowy Fundusz Inwestycyjny)
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Progress
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Victoria
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Magna Polonia
- BBI Capital Narodowy Fundusz Inwestycyjny (dawniej Siódmy Narodowy Fundusz Inwestycyjny im. Kazimierza Wielkiego)
- Octava Narodowy Fundusz Inwestycyjny
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Midas (dawniej: im. Eugeniusza Kwiatkowskiego)
- BBI Zeneris Narodowy Fundusz Inwestycyjny (dawniej: Foksal Narodowy Fundusz Inwestycyjny, 10FOKSAL)
- BBI Development Narodowy Fundusz Inwestycyjny (dawniej: Narodowy Fundusz Inwestycyjny Piast)
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Fortuna
- Zachodni Fundusz Inwestycyjny NFI
- Jupiter Narodowy Fundusz Inwestycyjny
- Narodowy Fundusz Inwestycyjny Empik Media & Fashion (dawniej: Piętnasty Narodowy Fundusz Inwestycyjny oraz Narodowy Fundusz Inwestycyjny Hetman)
Do najważniejszych celów powstania NFI należało:
- powszechna prywatyzacja – rozdysponowanie majątku państwowego tak, aby mogły w nim mieć udział różne grupy społeczne,
- zarządzanie przedsiębiorstwami – wprowadzenie mechanizmów rynkowych i nowoczesnego zarządzania, co miało poprawić efektywność prywatyzowanych firm,
- rozwój rynku kapitałowego – stworzenie warunków do rozwoju rynku papierów wartościowych w Polsce, m.in. poprzez wprowadzenie akcji przedsiębiorstwa państwowych na giełdę,
- modernizacja gospodarki – wspieranie inwestycji i restrukturyzacja przestarzałych i niewydajnych przedsiębiorstw.
NFI miały charakter bardziej państwowy i były nastawione na prywatyzację. W przeciwieństwie do tego Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) odgrywają rolę instytucji zarządzających funduszami inwestycyjnymi, które oferują usługi inwestycyjne szerokiemu wachlarzowi klientów.
Ciekawostka: NFI zwolniony jest z obowiązku płacenia podatku od dywidend oraz zysków z transakcji sprzedaży posiadanych akcji.
Kto mógł korzystać z NFI?
Prawo do zakupu, a następnie także zbycia oraz wymiany powszechnego świadectwa udziałowego miał każdy pełnoletni obywatel polski. Takie świadectwo stanowiło formę udziału w majątku narodowym i mogło być zamieniane na akcje funduszy. Dzięki temu w procesie prywatyzacji mogła uczestniczyć duża część społeczeństwa. Obywatele mogli powszechne świadectwa udziałowe:
- trzymać – stanowiło to formę oszczędności i potencjalnego udziału w zyskach funduszy,
- sprzedawać – na rynku wtórnym lub poprzez domy maklerskie, co pozwalało na szybsze zdobycie gotówki,
- zamienić na akcje funduszy – dawało to prawo do uczestnictwa w walnych zgromadzeniach i otrzymywania dywidend, o ile dany fundusz generował zyski. Każda akcja funduszu była odpowiednikiem jednostki funduszu inwestycyjnego, której wartość zależała od skuteczności zarządzania przedsiębiorstwami oraz sytuacji na rynku kapitałowym.
Dlaczego działalność NFI została zakończona?
Pomimo ambitnych założeń działalność Narodowych Funduszy Inwestycyjnych została zakończona. Do głównych przyczyn tego kroku zalicza się:
- niskie efekty restrukturyzacji – wiele z prywatyzowanych przedsiębiorstw nie osiągnęło zakładanych celów modernizacyjnych, co ograniczało ich konkurencyjność na rynku,
- brak doświadczenia zarządzających – wprowadzanie nowoczesnych metod zarządzania było trudne zwłaszcza w przedsiębiorstwach o skomplikowanej strukturze,
- problemy z transparentnością – co jakiś czas pojawiały się zarzuty dotyczące nieprawidłowości w zarządzaniu funduszami, co prowadziło do spadku zaufania do tego rodzaju instrumentów finansowych,
- zmiany w polityce prywatyzacyjnej – kolejne rządy w Polsce wycofywały się z takiego modelu prywatyzacji, decydując się na bardziej selektywne podejście,
- spadek wartości powszechnych świadectw udziałowych – wielu właścicieli powszechnych świadectw uczestnictwa odczuło rozczarowanie, gdy wartość ich inwestycji nie przynosiła oczekiwanych zysków.
Ostatecznie Narodowe Fundusze Inwestycyjne przekształciły się w inne podmioty inwestycyjne.
Podsumowanie: Co to był NFI?
Narodowe Fundusze Inwestycyjne to rodzaj 15 zamkniętych funduszy inwestycyjnych, które powstały w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji. Ich celem była modernizacja przedsiębiorstw i dostosowanie ich do zasad gospodarki rynkowej. NFI zakończyły działalność w styczniu 2013 roku.