LIBOR - skrót od angielskiej nazwy London Interbank Offered Rate, oznaczający referencyjną wysokość oprocentowania depozytów i kredytów międzybankowych na rynku londyńskim. Stopa procentowa wyznaczana jest jako średnia arytmetyczna wartości oprocentowania podawana przez Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays oraz National Westminster. LIBOR służy do określania oprocentowania nominalnego kredytów wyrażanych w pięciu walutach: USD, EUR, CHF, GBP, JPY, dla pożyczek udzielanych na 1 dzień, 1 tydzień, 1 miesiąc, 2 miesiące, 3 miesiące, 6 miesięcy i 1 rok.
Co to jest LIBOR?
LIBOR to globalny wskaźnik referencyjny, który przez wiele lat pełnił funkcję podstawowej stopy procentowej dla transakcji międzybankowych. Z tego względu stanowił kluczowy punkt odniesienia dla rynku finansowego, ponieważ stawki LIBOR wpływały na wysokość oprocentowania najróżniejszych instrumentów finansowych. W przypadku kredytów, w tym kredytów hipotecznych, były punktem wyjścia naliczania odsetek, do których doliczana była marża kredytowa. Oznaczało to, że wartość comiesięcznych rat kredytowych zależała od aktualnej wartości wskaźnika LIBOR.
Co ważne, LIBOR nie był stawką transakcyjną, czyli nie odzwierciedlał oprocentowania transakcji, które faktycznie były zawierane. Zamiast tego odpowiadał na pytanie o to, po jakiej stopie można pożyczyć kwotę typową dla danej waluty i okresu kredytowania na londyńskim rynku międzybankowym przed godziną 11:00. Czemu akurat przed 11:00? Otóż to, ile wynosił LIBOR, ustalano codziennie właśnie ok. 11:00.
LIBOR przez lata stanowił jeden z głównych wskaźników, którego zmienność wpływała na decyzje banków, przedsiębiorstw oraz inwestorów na całym świecie.
W Polsce funkcję referencyjnej stopy procentowej dla rynku krajowego pełni WIBOR. Z kolei odpowiednikiem LIBOR w strefie euro jest EURIBOR.
Jak ustalany jest LIBOR?
LIBOR był ustalany codziennie przez stowarzyszenie ICE Benchmark Administration (IBA), które odpowiadało za zbieranie dane od największych banków uczestniczących w rynku międzybankowym. Sam proces ustalania stawki LIBOR bazował na wycenach banków dotyczących tego, po jakiej stopie byłyby gotowe pożyczyć środki na rynku międzybankowym na określony czas. Przed godziną 7:00 IBA wysyłała zapytanie do panelu 16 globalnych banków. Następnie na podstawie otrzymanych odpowiedzi IBA dokonywała obliczeń i publikowała średnią, która stawała się oficjalnym wskaźnikiem LIBOR w danym dniu. Łącznie na dany dzień publikowano 35 stawek dla każdej z walut.
Wartości LIBOR były publikowane dla różnych terminów zapadalności, w tym na jeden dzień, tydzień oraz miesiące (1, 3, 6, i 12 miesięcy). Stopa LIBOR dla danego terminu była wyliczana w oparciu o zasady wyłączania najwyższych i najniższych kwotowań, co pozwalało uzyskać bardziej miarodajny wynik. Jak obliczyć LIBOR w praktyce? Przykładowo w przypadku LIBOR na trzy miesiące dla dolara amerykańskiego zbierane były wyceny banków co do stopy, po jakiej pożyczyłyby środki w tej walucie na trzy miesiące. Następnie wartości skrajne były odrzucane, a średnia z pozostałych wartości stawała się stawką LIBOR dla danego terminu, czyli w tym przypadku 3 miesięcy.
Dlaczego LIBOR jest ujemny?
Co ważne, stawka LIBOR mogła być ujemna. Dzięki temu kredyty były tańsze, ponieważ w tym przypadku koszt kredytu ze zmienną stopą oprocentowania ograniczał się do marży kredytowej i ewentualnie innych opłat dodatkowych, związanych z obsługą udzielonego kredytu. Niemniej w okresie ujemnego wskaźnika LIBOR spłacanie kredytu było tańsze. Jednocześnie należało się liczyć z tym, że gdy wskaźnik LIBOR wzrośnie i przyjmie wartość dodatnią, raty kredytów również automatycznie zwiększą się.
Kto wyznacza LIBOR?
LIBOR był wyznaczany przez IBA, czyli jednostkę powołaną do życia w 2014 roku. IBA powstała jako odpowiedź na potrzebę uregulowania i nadzorowania rynku. Wszystko odbyło się w atmosferze skandalu, po ujawnieniu, że część pracowników BBA, czyli Stowarzyszenie Bankierów Brytyjskich, które do tej pory wyznaczało LIBOR, fałszowała wartości tego wskaźnika, aby skorzystać z własnych pozycji handlowych. Z tego względu to właśnie IBA przejęła administrację nad LIBOR-em. Co ważne, IBA była jednostką ICE, czyli Intercontinental Exchange Group.
Rolą IBA było zbieranie i przetwarzanie informacji, uzyskiwanych od określonych instytucji finansowych, które brały udział w wycenie LIBOR. Poza tym IBA miała za zadanie monitorowanie procesów raportowania stawek przez banki.
W ramach mechanizmu wyznaczania LIBOR z IBA współpracowały wybrane największe banki na świecie, które pełniły funkcję panelistów, którzy dostarczali dane dotyczące stawek procentowych na rynku międzybankowym. Należały do nich m.in. Citibank, Barclays, JP Morgan Chase i wiele innych. Udział banków w panelu dostarczającym dane do wyznaczania LIBOR podlegał ścisłemu nadzorowi, co zwiększało transparentność i wiarygodność procesu ustalania stóp referencyjnych.
Co zastąpi LIBOR?
W związku z licznymi kontrowersjami i skandalami związanymi z manipulacją stawkami LIBOR oraz z koniecznością dostosowania rynków finansowych do bardziej transparentnych wskaźników referencyjnych podjęto decyzję o stopniowym wycofywaniu LIBOR z użytku. Poza tym decyzja ta wynikała również z faktu, że LIBOR opierał się w dużej mierze na deklaracjach banków, a nie na rzeczywistych transakcjach, co ograniczało precyzję i wiarygodność tego wskaźnika.
Kiedy dokładnie znika LIBOR? Sam proces wycofywania wskaźnika LIBOR rozpoczął się pod koniec 2021 roku. Po raz ostatni mogliśmy dowiedzieć się, jaki jest LIBOR, 30 czerwca 2023 przed godziną 12:00 czasu brytyjskiego. Co zastąpiło LIBOR i co używane jest obecnie zamiast wskaźnika LIBOR?
W związku z wycofywaniem LIBOR wprowadzono alternatywne wskaźniki referencyjne, które mają bazować na rzeczywistych transakcjach i dzięki temu lepiej odzwierciedlać warunki rynkowe. Obecnie najczęściej wykorzystuje się następujące wskaźniki:
- SOFR (Secured Overnight Financing Rate) – wskaźnik stosowany w Stanach Zjednoczonych jako zamiennik LIBOR dla dolara amerykańskiego. SOFR opiera się na danych dotyczących odkupu jednodniowych papierów skarbowych. Wskaźnik ten oblicza wartość stóp na podstawie transakcji zawieranych w nocy. Publikowany jest około 8:00 czasu nowojorskiego następnego dnia roboczego. SOFR publikowany jest przez Bank Rezerw Federalnych Stanów Zjednoczonych w Nowym Jorku. Co ważne, SOFR jest benchmarkiem jednodniowym, podczas gdy LIBOR można było ustalać również na dłuższe okresy;
- SONIA (Sterling Overnight Index Average) – wskaźnik stosowany w Wielkiej Brytanii, będący alternatywą dla LIBOR w funtach brytyjskich. SONIA opiera się na danych o transakcjach między bankami, co umożliwia wierniejsze odwzorowanie warunków rynkowych. Jego administratorem jest Bank Anglii;
- €STR (Euro Short-Term Rate) – wskaźnik wykorzystywany w strefie euro jako zamiennik dla LIBOR w euro. €STR opiera się na transakcjach jednodniowych między bankami, co zwiększa jego precyzję. Jego administratorem jest ECB, czyli Europejski Bank Centralny.
Wskaźniki te opierają się na rzeczywistych transakcjach międzybankowych, dzięki czemu są bardziej wiarygodne i odporniejsze na manipulacje. Dodatkowo zmieniły się również procedury raportowania stawek oraz systemy nadzorujące, co wpłynęło na poprawę transparentności rynków finansowych.
Podsumowanie: Co oznacza LIBOR?
LIBOR, czyli London Interbank Offered Rate, przez lata służył jako kluczowy punkt odniesienia dla kredytów i instrumentów finansowych, decydując o poziomie oprocentowania na całym świecie. Co to właściwie oznacza? To stawka, według której największe banki były gotowe pożyczać środki na rynku międzybankowym, ustalana codziennie przez ICE Benchmark Administration (IBA). Przez długi czas stanowiła podstawę naliczania odsetek od kredytów. A to, ile wynosi LIBOR, bezpośrednio przekładało się na wysokość rat kredytowych, które mogły wzrastać lub maleć w zależności od jego wartości. Koniec LIBOR i co dalej? Z powodu licznych kontrowersji i nadużyć dotyczących manipulacji stawkami, zadecydowano o wycofaniu wskaźnika LIBOR z użytku.
Likwidacja LIBOR wywołała wiele pytań o to, co dalej i co powstanie w zamian za LIBOR. Obecnie banki i inwestorzy stosują nowe wskaźniki oparte na rzeczywistych transakcjach, takich jak SOFR, SONIA czy €STR, które lepiej odzwierciedlają bieżące warunki rynkowe i są bardziej odporne na manipulacje. W związku z likwidacją LIBOR pojawia się również pytanie, po co był LIBOR? Wskaźnik ten zapewniał globalną standaryzację stawek, co ułatwiało wycenę kredytów i transakcji finansowych w różnych walutach. Przez długi czas LIBOR był punktem wyjścia do naliczania odsetek, lecz wycofanie go z rynku miało przyczynić się do wzrostu przejrzystości i zaufania w sektorze finansowym.